Aureliusz Marek, ROZMYĹLANIA

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zachowam dla każdego życzliwość i uprzejmość, i gotowość wskazania mu nawet błędu, nie
w sposób obelżywy i nie tak, jakbym mu chciał pobłażliwość swą pokazać, lecz szczerze i
zacnie, podobnie jak ów Focjon (jeżeli nie udawał). Wnętrze me bowiem powinno być takie,
by i bogowie we mnie widzieli człowieka o usposobieniu zupełnie niegniewnym ani
zgryzliwym. Jakież cię bowiem nieszczęście spotyka, jeżeli teraz sam wypełniasz to, co jest
twej naturze właściwe, i chętnie się godzisz na to, co jest teraz właśnie dla wszechnatury
dogodne, jako człowiek, który usilnie pragnie tego, co jest korzystne dla całości?
14. Ludzie, którzy sobą wzajemnie pogardzają, prawią sobie wzajemne pochlebstwa, a którzy
pragną się- jeden nad drugiego- wywyższyć, przed sobą wzajem się uniżają.
15. Jak zepsuty i nieszczery jest człowiek, który mówi: postanowiłem być szczerym wobec
ciebie. Co robisz, człowiecze? Tego nie trzeba naprzód mówić. To się zaraz pokaże. Zdanie to
powinno już być wypisane na czole. Gdy tak jest, to zaraz w głosie to rozbrzmiewa, zaraz z
oczu to błyska, jak we wzroku kochanka wszystko zaraz odczytuje kochanek. Takim w ogóle
pod tym względem powinien być człowiek prosty i dobry, jak ten, kogo czuć, aby, kto się do
niego zbliży, zaraz, chce czy nie chce, to odczuł. Udawanie prostoty- to skryty sztylet. Nie ma
nic brzydszego nad przyjazń wilczą. Tej przede wszystkim się strzeż. Człowiek dobry i
prosty, i życzliwy mają to w oczach jasno wypisane. To zaraz widać.
16. Zdolność życia najszczęśliwszego tkwi w duszy, byle człowiek był obojętny wobec spraw
obojętnych. A będzie obojętny, gdy będzie patrzył na każdą z osobna, rozebrawszy ją raz na
części składowe, to znowu jako na całość, a będzie pamiętał o tym, że żadna sprawa nie
wtłacza w nas sądu o sobie i sama do nas nie idzie. Ale wszystko pozostaje na swym miejscu,
a my to wydajemy o nim sądy i jakoby je w sobie ryjemy, chociaż możemy ich tam nie ryć i
możemy, gdyby się sąd jaki gdzie tajemnie wytworzył, natychmiast go stamtąd wymazać. A
przez krótki czas będzie potrzebna tego rodzaju ostrożność, bo wnet ustanie życie. A cóż w
tym zresztą trudnego, jeżeli tak jest? Jeśli bowiem to dzieje się naturalnie, to niech ci będzie
miłe i łatwe do wykonania, a gdy jest naturze przeciwne, wybadaj, co jest zgodne z twą
naturą, i tym się zajmij, choćby ci to sławy nie przyniosło. A kto szuka właściwego sobie
dobra, każdemu się przebacza.
17. Rozważaj, skąd się rzecz każda bierze i z czego się każda rzecz składa, i jakiej ulegnie
przemianie, i jaką będzie po przemianie, i że przemiana nie będzie dla niej niczym złym.
18. Po pierwsze: jaki jest mój stosunek do ludzi? Zrodziliśmy się dla pomocy wzajemnej. Pod
tym względem jestem ich naczelnikiem, jak baran w trzodzie, a byk w stadzie. A popatrz z
wyższego stanowiska, z tego mianowicie: jeżeli nie atomy, to jest natura wszechwładczyni. A
jeżeli tak, to istoty niższe są stworzone dla wyższych, a te nawzajem dla siebie.
Po wtóre: jak się oni zachowują przy stole, w sypialni itd.? A przede wszystkim, pod jakich
zasad przymusem żyją? Jaka zarozumiałość cechuje ich postępowanie?
Po trzecie: jeżeli ich postępowanie jest słuszne, nie powinno się czuć do nich gniewu. Jeżeli
niesłuszne, to jasne, że tak postępują niechętnie i nieświadomie. Jak bowiem wszelka dusza z
niechęcią porzuca drogę prawdy, tak i drogę odpowiedniego zachowania się wobec każdego
człowieka. Gniewają się też ludzie, gdy słyszą, że się uważa ich za niesprawiedliwych,
niewdzięcznych, chciwych, słowem za wrogów ich bliznich.
Po czwarte: i ty pod wielu względami błądzisz i jesteś innym jakimś takim. A jeżeli
wstrzymujesz się od jakich błędów, to masz skłonność do popełniania, chociaż dla bojazni
czy ambicji, czy dla innej jakiej złej pobudki wstrzymujesz się od podobnych błędów.
Po piąte: nawet nie wiesz na pewno, czy błądzą. Wiele rzeczy dzieje się bowiem z powodu
przymusu warunków. A w ogóle trzeba przedtem wiele poznać okoliczności, by wydać sąd na
pewnej podstawie oparty o czyimś postępowaniu.
Po szóste: jeżeli co cię zbytnio gniewa lub trapi, pomyśl, że krótkie jest życie ludzkie i że
wnet wszyscy spoczniemy w trumnie.
Po siódme: nie postępowanie innych dręczy nas, bo ono zależy od ich woli, ale nasze o nim
sądy. Usuń je więc i zechciej wykorzenić z siebie sąd o nim, jakoby ono było czymś
strasznym, a gniew zniknie. A jak usuniesz? Rozważywszy, że nie przynosi ci to hańby.
Gdyby bowiem nieszczęściem nie była li tylko hańba, to wyniknęłoby z tego, że i ty byś
niejeden popełnił występek, że stałbyś się na przykład rabusiem lub innym podobnym
zbrodniarzem.
Po ósme: o ile przykrzejsze skutki wywołuje gniew i żal z powodu zdarzeń niż te same
zdarzenia, z powodu których gniewamy się i żalimy.
Po dziewiąte: jeżeli życzliwość jest szczera, nie-obłudna i nie udana, to jest niezwyciężona.
Cóż ci bowiem zrobi człowiek, nawet najgorszy, gdy mu stale będziesz okazywał życzliwość,
a gdyby tak wypadło, jeżeli go łagodnie upomnisz i pouczysz właśnie wtedy, gdy ci zamierza
co złego wyrządzić: "Nie, moje dziecko! Inny jest cel życia naszego. Mnie nie wyrządzisz
krzywdy, ale sobie, moje dziecko!" A udowodnij mu w sposób łagodny a przekonywający, że
tak jest w istocie i że ani pszczoły, ani w ogóle istoty gromadnie żyjące tak nie postępują. A
trzeba to zrobić bez ironii i bez obelg, ale w sposób uprzejmy i niedotkliwy dla duszy. A i nie
tak jak z katedry lub by cię podziwiał ten, kto obok was stoi. Ale zwracając się do jednego,
choćby kto inny był przy tym.
Pamiętaj o tych dziewięciu radach głównych, a przyjmij je jakoby dary Muz. I zacznij raz być
człowiekiem, dopóki jesteś przy życiu. A wystrzegać się należy zarówno gniewu, jak i
pochlebstwa. I jedno, i drugie bowiem jest niespołeczne i szkodliwe. A w chwili gniewu
pamiętaj, że niemęska to rzecz gniew- owszem, łagodność i uprzejmość, jak są bardziej
ludzkie, tak i bardziej męskie. I tylko tu okazuje się siłę i ścięgna, i męskość, a nie w chwili
gniewu i oburzenia. O ile bowiem jest co bardziej objawem równowagi, o tyle i siły. A jak
smutek, tak i gniew jest objawem słabości. W obu bowiem tych wypadkach otrzymało się
rany i uległo się im. A jeśli chcesz, przyjmij i dziesiąty dar od przewodnika Muz: szalone jest
żądanie, by ludzie zli nie popełniali występków. Kto tego chce, chce rzeczy niemożliwej. A [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki