[ Pobierz całość w formacie PDF ]
kądziele;@ Niebogo, nieboraczko! zapłaczesz sobie oczko.@ Zdejm forboty,
pójdz do roboty;@ Niebogo, nieboraczko! zapłaczesz sobie oczko.@ Wezmij
motyczkę, także przęśliczkę,@ Zrabiaj sobie chleba, boć go Bóg nie da z
nieba.@ Niebogo, nieboraczko! zapłaczesz sobie oczko,@ Zapłaczesz sobie
obie, rozmyślając o sobie...
Ile tu współczucia, ile szczerej serdeczności! Jakie zrozumienie dla
człowieka, który nie zdołał oprzeć się pokuśnemu grzechowi.
Z czasem sięgnięto również do bardzo teatralnego tematu drogi krzyżowej i
męki Zbawiciela oraz do tajemniczego aktu Zmartwychwstania. Tworzono
spektakle pełne napięcia. Powstały bogate misteria, dramaty
religijno-dydaktyczne, związane z obrzędami kościelnymi okresu Bożego
Narodzenia i Wielkanocy.
Prawdziwe upowszechnienie teatru jasełkowego przypada na wiek Xvi.
Przyczynia się do tego Marcin Luter (1483-1546), teolog i reformator
niemiecki, który w 1517roku występuje ze swoimi 95tezami przeciwko
papieskiej doktrynie o odpustach. Ten znakomity filozof i psycholog od razu
dostrzegł w jasełkach - które nazwał "Diese guten, tapfern Tragodien" i
"die freien, lieblichen, gottselige Komodien", czyli "dobre, śmiałe
tragedie" i "swobodne, wdzięczne, pobożne komedie" - ważny czynnik
upowszechniania swojej idei. Niebawem też, za sprawą walczących zwolenników
reformacji, w jasełkach znalazły się dowcipy i cięte satyry przeciw
Kościołowi. Ponieważ między ludem zaczęły krążyć drukowane scenariusze
przedstawień i mnożyły się niby-kantyczki ubliżające powadze religijnego
obrządku, władze duchowne w Niemczech, nie dowierzając uświadomieniu
niższego duchowieństwa, zabroniły przedstawiania jasełek w świątyniach.
Jasełka wyszły poza mury niemieckich kościołów i klasztorów, stały się
teatrzykiem wędrownym, a reformatorzy zatroszczyli się już o to, aby to był
teatrzyk w wysokim stopniu satyryczny. I choć poddano te przedstawienia
czujnej cenzurze, choć policja ścigała i same druki, i jasełkarzy -
włóczęgów, jarmarcznych śpiewaków i wierszokletów - teatr jasełkowy żył i
coraz bardziej nabierał rozmachu.
Szerzenie się reformacji nie pozostało bez wpływu na widowiska jasełkowe
w innych krajach, w tym i w Polsce. W tekstach naszych jasełek coraz
częściej pojawiały się mimowolne i umyślne wątki satyryczne, aluzje do
krzywdy społecznej. Pastyszkowie już nie tylko chwalili Dzieciątko, ale
złożyły Mu swe dary i zaśpiewawszy "lulaj-że, lulaj" mówili na odchodnym:
%7łegnamy Was, nasi Zwięte Państwo,@ My pastuchy z parobkami,@ Wierne
Waszych Miłości poddaństwo.@ Wprzód jednak, nim stąd pójdziemy,@ Bardzo
pięknie Was prosiemy,@ Aby nam na chlebie nigdy nie schodziło,@ Wszystko
się darzyło@ Po naszej myśli.
Kolejnym osiągnięciem w uteatralnieniu jasełek było wprowadzone w Xviii
wieku uruchomienie figurek. Dotychczas - odlane z wosku czy uszyte z
miękkiej materii i wypchane konopiami - stały zastygłe w geście nadanym im
przez reżysera. Odtąd w osóbkę Dzieciątka Jezus, w Matkę Boską, św. Józefa,
w Trzech Króli, w tłum pasterzy, w wołu i osiołka wstąpiło życie. Tym
bardziej że braciszkowie, ukryci dyskretnie za sceną, potrafili nie tylko
zmyślnie poruszać figurkami, lecz i udzielać każdej z nich stosownego
głosu, nawet zwierzętom. Teraz cała szopka rozśpiewana stała się sennym
marzeniem widowni.
Bo proszę, tutaj:
... osioł z wołem pod nieba okołem@ Parą chuchają, Dzieciątko
rozgrzewają,
tam znów mali anieli szopki
złotą wierzbkę i lipkę@ Dzieciątku na kolibkę,
w innym kącie szopki
jeden kąpiel grzeje,@ a drugi się śmieje,@ trzeci pieluszki suszy,@ każdy
rad służy.
A ile grozy zyskała teraz postać okrutnego króla Heroda, który mógł
miotać się w gniewie i wymownie gestykulować rękami, jaką zwinność mógł
wykazać diabeł "zrodzony z ojca kruka i matki wrony", gdy przyszedł złapać
czarną Herodową duszę! Nawet "śmierć jasnokoścista" nabrała rumieńców
życia.
Ks. Kitowicz pamięta z czasów swego dzieciństwa, a więc z lat
trzydziestych Xviii wieku, takie oto jasełka, odbywające się po kościołach:
"... braciszkowie zakonni lub inni posługacze klasztorni, rozmaite figle
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
© 2009 ...coś się w niej zmieniło, zmieniło i zmieniało nadal. - Ceske - Sjezdovky .cz. Design downloaded from free website templates